ДАСТОВАРДҲОИ СУДӢ ДАР ДАВРОНИ ИСТИҚЛОЛИЯТ

Дастовардҳои судӣ дар даврони истиқлол

Муҳтарам раис ва ҳамкорони гиромӣ!

Имрӯз мо дар фазои озоду ободи кишвари азизамон, дар маҷлиси тантанавӣ бахшида ба 34-умин солгарди Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷамъ омадем. Ин рӯз барои ҳар як фарди ватандӯст муқаддас ва азиз аст, зеро Истиқлолият асоси бақои давлатдорӣ, пояи озодӣ ва кафили рушду пешрафти миллат ба шумор меравад.

Ҳар як миллат бахти бузург дорад, ки соҳиби давлати мустақил ва озод бошад. Халқи тоҷик баъд аз ҳазорсол талошу орзуҳо, рӯзи 9-уми сентябри соли 1991 ба ин орзӯи деринаи худ расид. Аз ҳамон рӯз Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлол қадам ба сӯи ояндаи равшан гузошт.

Пешвои миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайваста бо эҳсоси гарму самимӣ ва дарки масъулият таъкид менамоянд, ки Истиқлолияти давлатӣ ва Ваҳдати миллӣ ду неъмати муқаддасу бебаҳоянд, ки бо азму иродаи қавии халқи тоҷик ба даст омадаанд ва ҳифзу пойдории онҳо қарзи виҷдонӣ ва масъулияти виҷдонии ҳар фарди худогоҳу ватандӯст мебошад. Мо бояд ин дастовардҳои бузурги давлатдории миллӣ ва рамзҳои ҳастии миллатро мисли гавҳараки чашм ҳимоя намоем, то барои наслҳои имрӯзу фардо, фазои сулҳу субот, оромӣ ва рушди устувор таъмин бошад.

Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои миллати мо имконият фароҳам овард, ки тамоми соҳаҳои ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоиро бо роҳнамоии Конститутсия ва қонунгузории миллӣ рушд диҳем. Яке аз самтҳои муҳими давлатдорӣ – ҳокимияти судӣ низ дар ин муддат дастовардҳои назаррас ба даст овардааст.

Дар даврони истиқлол системаи мустақили судӣ ташаккул ёфт. Қаблан судҳо зери таъсири дигар шохаҳои ҳокимият қарор доштанд, аммо баъд аз қабули Конститутсияи соли 1994 принсипи ҷудоии ҳокимиятҳо – қонунгузор, иҷроия ва судӣ ба роҳ монда шуд. Ин тағйирот барои мустақилияти воқеии судҳо асос гузошт.

Дар замони истиқлол қонунгузории марбут ба суд такмил дода шуд. Масалан, соли 2008 Қонуни конститутсионӣ «Дар бораи судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул гардид, ки нақши судҳоро дар ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд возеҳу равшан муайян кард. Илова бар ин, Суди конститутсионӣ таъсис ёфт, ки вазифаи он назорати мутобиқати қонунҳо ба Конститутсия мебошад. Ин яке аз муҳимтарин кафолатҳои адолати ҳуқуқӣ ба ҳисоб меравад.

Инчунин дар давраи истиқлол барномаҳои ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ амалӣ гардиданд. Масалан:

1. Барномаи ислоҳоти судӣ ва ҳуқуқӣ барои солҳои 2007–2010 Аввалин барномаест, ки барои мустақил гардондани фаъолияти судҳо, баланд бардоштани савияи касбии судяҳо, ба низом даровардани қонунгузории мурофиавӣ, беҳтар кардани дастрасии шаҳрвандон ба адолати судӣ ба таври расмӣ қабул шуда, дар натиҷа Шӯрои адлия таъсиси ёфт, шумораи судҳо дар минтақаҳо зиёд шуданд ва таҷдиди қонунгузории мурофиавӣ оғоз гардид.
2. Барномаи ислоҳоти судӣ ва ҳуқуқӣ барои солҳои 2011–2013 (Қарори Президент, № 976 аз 3 январи 2011) барои идомаи таҷдиди қонунгузорӣ, такмил додани фаъолияти судҳои иқтисодӣ, баланд бардоштани шаффофият ва ҳисоботдиҳӣ қабул гардида, дар натиҷа низоми ягонаи ҳисоботи судҳо таъсис ёфт, Қонуни «Дар бораи судҳо» таҷдид гардид ва нақшаи судҳои иқтисодӣ дар ҳифзи ҳуқуқи соҳибкорон таҳким карда шуд.
3. Барномаи ислоҳоти судӣ ва ҳуқуқӣ барои солҳои 2015–2017 (Қарори Президент, № 327 аз 5 январи 2015) барои мутобиқсозии қонунгузории миллӣ бо меъёрҳои байналмилалӣ, зиёд кардани шаффофият дар мурофиаи судӣ ва таҳкими кафолати ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон қабул гардида, дар натиҷа таҷҳизоти сабти видео ва аудио дар мурофиаҳои судӣ ҷорӣ гардид, марказҳои иттилоотии назди судҳо барпо карда шуданд, қонунгузории ҷиноятӣ ва шаҳрвандӣ такмил гардид.
4. Барномаи ислоҳоти судӣ ва ҳуқуқӣ барои солҳои 2019–2021 (Қарори Президент, № 1242 аз 19 апрели 2019) бо мақсади идомаи шаффофият ва рақамисозии судҳо, такмили сохтори кадрии ҳокимияти судӣ, густариши дастрасии аҳолӣ ба адолати судӣ қабул гардида, дар натиҷа системаи электронӣ барои муроҷиат ба суд роҳандозӣ карда, шуд савияи тахассусии судяҳо тавассути омӯзишҳои доимӣ баланд бардошта шуд ва сомонаҳои расмии судҳо бо пойгоҳи маълумот ташкил дода шуданд.
5. Барномаи миллии таълими ҳуқуқии шаҳрвандон барои солҳои 2020–2030. Барномаи дарозмуддат, ки ҳоло амал карда истодааст. Бо мақсади баланд бардоштани саводи ҳуқуқии аҳолӣ, таълими ҷавонон дар бораи қонун ва адолати судӣ, пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо тавассути маърифат қабул гардида, натиҷаи он то имрӯз чунин мебошад: гузаронидани садҳо семинару конфронсҳо, таҳияи дастурҳои ҳуқуқӣ барои шаҳрвандон, густариши маърифати ҳуқуқӣ тавассути ВАО ва шабакаҳои иҷтимоӣ.

Яъне, то соли 2025, Тоҷикистон панҷ барномаи калидии ислоҳоти судӣ ва ҳуқуқӣ-ро амалӣ намудааст, ки ҳар як барнома қадами муҳим дар роҳи мустақилияти судҳо, шаффофият ва баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии ҷомеа будааст.

Яке аз дастоварди муҳими дигар баланд шудани сатҳи тахассусии судяҳо ва кормандони дастгоҳи судҳо мебошад. Марказҳои такмили ихтисос таъсис ёфтанд ва имтиҳонҳои тахассусии судяҳо бо тартиби шаффоф гузаронида мешаванд. Ин имконият медиҳад, ки ба суд шахсони босавод, поквиҷдон ва соҳибихтисос ҷалб гарданд.

Ҳамзамон шароити моддию техникии судҳо беҳтар гардид. Агар солҳои аввали истиқлол бисёр судҳо дар биноҳои кӯҳна ва ноқобил фаъолият мекарданд, имрӯз дар бештари вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо биноҳои нави замонавии судҳо сохта шудаанд, ки бо утоқҳои корӣ, толорҳои мурофиа ва таҷҳизоти техникии муосир таъминанд.

Қайд кардан лозим аст, ки дар давраи истиқлолият мавқеи адолати судӣ дар ҷомеа устувор гардид. Масалан, қаблан шаҳрвандон оид ба масъалаҳои ҳифзи ҳуқуқҳояшон зиёдтар ба мақомоти иҷроия муроҷиат мекарданд, аммо имрӯз ҳар як шаҳрванд ҳуқуқи худро ба воситаи суд ҳимоя мекунад.

Ҳамчунин, бояд зикр кард, ки тавассути судҳо ҳуқуқи занон ва кӯдакон бештар ҳимоя карда мешавад. Масалан, парвандаҳои вобаста ба алимент, издивоҷ ва ҳуқуқи моликият имрӯз дар муҳити шаффоф баррасӣ мешаванд.

Ҳамин тавр, суд дар замони истиқлол ба як такягоҳи муҳим барои ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва таҳкими давлатдории миллӣ табдил ёфт.

Истиқлолият барои ҳар яки мо на танҳо рамзи озодӣ, балки масъулияти бузург ҳам ҳаст. Аз насли имрӯза талаб карда мешавад, ки барои ҳифзи сулҳу оромӣ, рушду ободии Ватан ва пойдории давлати миллӣ саҳми арзандаи худро гузоранд.

Ин неъматро бояд бо меҳнати ҳалол, ваҳдати устувор ва муҳаббати беандоза ба ҳар гӯшаи Ватан ҳифз намоем. Ин вазифаи виҷдонии ҳар як фарди бедордил ва ватандӯст аст.

Бигзор дар қалби ҳар як тоҷик меҳри Ватан мисли чароғи равшан фурӯзон бошад, то роҳнамои зиндагии мо ва наслҳои оянда гардад. Бо Ваҳдат, бо дониш ва бо меҳнати содиқона, Тоҷикистони соҳибистиқлолро ба қуллаҳои наву баланди пешрафт расонем ва кӯшиш намоем, ки номи муқаддаси он чун чароғи умед дар миёни миллатҳои ҷаҳон ҷилодиҳанда боқӣ бимонад.

Боварӣ дорем, ки бо иттиҳоду ҳамбастагӣ, меҳнати содиқона ва пуштибонӣ аз сиёсати давлат Тоҷикистон боз ҳам пешрафтаву шукуфон мегардад ва наслҳои оянда дар фазои озодиву осудагӣ зиндагӣ хоҳанд кард.

Дар анҷом ҳамаи шуморо бо 34-умин солгарди Истиқлолияти давлатӣ табрик гуфта, ба ҳар хонадон сулҳу саодат, хушбахтӣ ва бахту иқболи нек таманно дорам.

Мудири бахши таъмини ташкили кори судҳои суди ВМКБ

Тойчиева Перизат Шакировна